|
聽 Franciszka艅ski Ruch Ekologiczny realizuj膮c uchwa艂臋 Walnego Zebrania otworzy艂 12 kwietnia br. w swojej siedzibie w Gda艅sku - Nowym Porcie przy ul. Starowi艣lnej 3 pierwsza cz臋艣膰 sta艂ej ekspozycji "Pro memento", dotycz膮cej sowieckich deportacji.
W Statucie Norymberskiego Mi臋dzynarodowego Trybuna艂u Wojskowego deportacje uznano za zbrodnie wojenne (art. 6 b) i zbrodnie przeciwko ludzko艣ci (art. 6 c). Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzko艣ci, uchwalona przez Zgromadzenie Og贸lne ONZ w dniu 26 listopada 1968 r. stwierdza, ze okre艣lone w tym Statucie zbrodnie (wspomniane tez w artykule I Konwencji: "wysiedlanie wskutek zbrojnego ataku lub okupacji") nie ulegaj膮 przedawnieniu.
Sowieckie zbrodnie ludob贸jstwa nie zosta艂y dotychczas os膮dzone. Masowe zsy艂ki rodzin, stosowane jako jedna z form pozas膮dowych represji, do ko艅ca lat 80. by艂y w "obozie socjalistycznym" tematem tabu, podobnie jak i inne sowieckie zbrodnie usilnie wymazywanym ze zbiorowej pami臋ci. Do dzi艣 dzia艂aj膮 si艂y staraj膮ce si臋 te tragiczne do艣wiadczenia dziejowe pogr膮偶y膰 w mrokach niepami臋ci.
Ekspozycja "Pro memento" - kontynuuj膮c realizacje idei przy艣wiecaj膮cej organizatorom wystawy "Sybir - Pro memento", eksponowanej w Sopocie w 2000 roku - za pomoc膮 dokument贸w, osobistych pami膮tek, publikacji i innych eksponat贸w s艂u偶y zachowaniu pami臋ci o Polakach, kt贸rych prochy rozsiano na ca艂ym obszarze by艂ego Zwi膮zku Sowieckiego.
Od lat 20. do 50. XX wieku sowiecki aparat represji wywozi艂 ze stron rodzinnych do najdalszych zak膮tk贸w bolszewickiego imperium miliony naszych Rodak贸w - m臋偶czyzn, kobiet, dzieci. Setki tysi臋cy z nich zamordowano, zmar艂o z g艂odu, zimna, chor贸b, wycie艅czenia itp. Ich szcz膮tki - z nielicznymi wyj膮tkami - spoczywaj膮 bezimiennie, bez nagrobk贸w i nie na oznaczonych cmentarzach, gdzie艣 w tysi膮cach miejsc od Murma艅ska i P贸艂wyspu Kolskiego po Czukotk臋, Kamczatk臋 i Sachalin, od Nowej Ziemi i Ko艂ymy poprzez tundr臋 i tajg臋 rozleg艂e terytoria Syberii, po g艂odne stepy Azji 艢rodkowej i surowe obszary Dalekiego Wschodu.
Zes艂a艅c贸w odrywano od miejsc rodzinnych, pozbawiano w艂asno艣ci i pod stra偶膮 odstawiano do tiepluszek czyli bydl臋cych wagon贸w, tygodniami i miesi膮cami przemierzaj膮cych bezkresne, zdawa艂o si臋 przestrzenie. Aleksander So艂偶enicyn pisa艂: ...czerwony eszelon mo偶e jecha膰 w pustk臋: gdzie przyjedzie, tam obok niego natychmiast wylania si臋 z odm臋t贸w stepu czy tajgi nowa wyspa Archipelagu.
Wieziono nie tylko kolej膮. Wype艂nione zes艂a艅cami barze, galary, sudna, 艂odzie i nawet tratwy pl艂ywa艂y po morzach (Barentsa, Bia艂ym, Karskim, Ochockim, Japo艅skim, Kaspijskim), rzekach (P贸艂nocnej D藕winie, Peczorze, Kamie, Wo艂dze, Irtyszu i Obi, Jenisieju, Lenie, Amurze, Amu-Dari, Syr-Dari i wielu innych), jeziorach (Aralskiem, 艁doga, Onega, Bajkale). Nielicznych transportowano samolotami. Masy dowo偶ono gruzowikami (cie臋ar贸wkami), zaprz臋gami konnymi, wolami, wielb艂膮dami, reniferami Po drogach i bezdro偶ach sun臋艂y tez d艂ugie piesze konwoje katorznik贸w. Gehenna wywiezionych Polak贸w splata艂a si臋 z losami zes艂a艅c贸w kilkudziesi臋ciu deportowanych nacji.
Tragiczne do艣wiadczenie dziejowe polskich obywateli przebiega艂o w czterech odr臋bnych fazach.
Pierwsza obejmowa艂a lata dwudzieste i trzydzieste (do 17 wrze艣nia 1939) dotykaj膮c oko艂o 1,5 miliona Polak贸w, kt贸rzy na mocy traktatu ryskiego z marca 1921 roku znale藕li si臋 za wschodnia granica II Rzeczypospolitej. Byli oni poddawani najrozmaitszym represjom, z masowym rozstrzeliwaniem i masowymi wyw贸zkami.
Druga faza obejmuje okres od wrze艣nia 1939 do czerwca 1941 roku, kiedy to Zwi膮zek Sowiecki - sojusznik hitlerowskiej III Rzeszy - okupowa艂 prawie 52 % przedwojennego obszaru Polski. W niewoli sowieckiej znalaz艂o si臋 wtedy oko艂o 250 tys. polskich 偶o艂nierzy i oficer贸w; wi臋kszo艣膰 z nich wywieziono do lagr贸w i wi臋zie艅 w g艂臋bi ZSRR, a kilkadziesi膮t tysi臋cy zamordowano, m.in. w Katyniu, Twerze i Charkowie. W tym czasie przeprowadzono cztery masowe deportacje polskich rodzin: pierwsza - 10 lutego 1940 roku, druga - 13 kwietnia 1940, trzecia - rozpocz臋ta 29 czerwca 1940 i czwarta - z maja i czerwca 1941 roku, przerwana przez atak armii niemieckiej. Ponadto aresztowano oko艂o 250 tys. , a ponad 200 tys. wcielono do strojbatalion贸w Czerwonej Armii.
Trzecia faza trwa艂a od 1943 do 1946 roku. Szykany i represje sowieckie wobec Polak贸w nasili艂y si臋 jesieni膮 1942 roku, po ewakuacji Armii Polskiej z ZSRR, kiedy to w zwi膮zku ze zbrodnicza "paszportyzacja" w wi臋zieniach zamykano tysi膮ce zes艂anych polskich kobiet - matek dzieci zostawianych na 艂asce losu. W tej fazie mie艣ci si臋 przemieszczanie polskich rodzin na zniszczone przez wojn臋, wyludnione obszary Ukrainy i innych rejon贸w Zwi膮zku Sowieckiego, podst臋pne mordowanie i deportowanie cz艂onk贸w Armii Krajowej na Kresach Wschodnich, a p贸藕niej i na innych obszarach Polski, deportacje ze Sl膮ska, Wielkopolski i Pomorza, a tak偶e oszuka艅cze zwabienie i wywiezienie do Moskwy szesnastu przyw贸dc贸w Polskiego Pa艅stwa Podziemnego, z gen. Leopoldem Okulickim i Janem Stanis艂awem Jankowskim.
Czwarta faza odnosi si臋 do Polak贸w, kt贸rzy po wojnie nie zdecydowali sie opu艣ci膰 swych prywatnych, malych ojczyzn, swych stron rodzinnych i z mocy postanowie艅 teheransko-jaltanskich znalezli si臋 za wschodnia granica Polski Ludowej, na ziemiach w艂膮czonych do ZSRR. Deportacje Polak贸w z Zachodniej Bia艂orusi, Zachodniej Ukrainy i sowieckiej Litwy odbywa艂y sie do 1953 roku, do czasu 艣mierci Stalina i upadku Berii.
Ekspozycja - tworzona dotychczas wy艂膮cznie wysi艂kiem spo艂ecznym, bez 偶adnego instytucjonalnego wsparcia finansowego - dokumentuje, utrwala i przekazuje pami臋膰 o tragicznych wschodnich do艣wiadczeniach Narodu Polskiego w czasach istnienia Zwi膮zku Sowieckiego.
Kontakt dr Jerzy Ja艣kowski tel 0515181120聽 fax48 58聽 3479490
80-555 Gda艅sk -Nowy Port, ul. Starowi艣lna 3
Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamuj膮cymi. W przegl膮darce musi by膰 w艂膮czona obs艂uga JavaScript, 偶eby go zobaczy膰.
|
